Use este identificador para citar ou linkar para este item: https://repositorio.ufba.br/handle/ri/35221
Tipo: Tese
Título: Práxis educacional de mulheres e danças afro-brasileiras: entrecruzar de corpos e culturas decoloniais
Título(s) alternativo(s): Educational praxis of afro-brazilian women and dances: decolonial bodies and cultures crossing
Praxis èto-ẹ̀ kọ́ fún àwọn ọmọbinrin àti àwọn ijó afrika-brasili: irékọjá ipade laarin àwọn ara àti aṣa ti aibo ̣̀wo ̣̀ àwòṣe ipa iran amunisin
Praxis educativa de mujeres y danzas afro-brasileñas: cruces de cuerpos y culturas decoloniales
Pratica educativa di donne e danze afro-brasiliane: intreccio di corpi e culture de-coloniali
Praxis éducative des femmes et danses afro-brésiliennes: croisement des corps et des cultures décoloniales
Autor(es): Silva, Cecília Nunes da
Primeiro Orientador: Silva, Maria Cecília de Paula
metadata.dc.contributor.referee1: Santos, Admilson
metadata.dc.contributor.referee2: Moraes, Antônio Carlos
metadata.dc.contributor.referee3: Rodrigues, Emília Amélia Pinto Costa
metadata.dc.contributor.referee4: Paulino, Leonardo Augusto
metadata.dc.contributor.referee5: Vieira, Joana Barral Lopes
Resumo: Esta tese tem por objetivo apresentar uma atividade reflexiva e interpretativa que traz como questão norteadora compreender o entrecruzar de corpos e culturas decoloniais (corpos que saem do padrão disciplinar) de mulheres que têm, nas suas histórias de vida, uma relação com a cultura popular, especificamente com danças afro-brasileiras, o samba de roda e as danças dos Orixás, produzindo e/ou vivenciando uma práxis educacional anticolonial. Trata-se de uma pesquisa qualitativa, em formato insubordinado, em que adotamos como dispositivo de análise e de investigação a história de vida (ESPINALT, 2014), a escrevivência (EVARISTO, 2009) e a epistemologia negra (COLLINS, 2019) juntas a uma narrativa autobiográfica em uma dimensão autopoiética (SILVA, 2017). As histórias de vida como técnica de pesquisa visam dar visibilidade às vivências das mulheres, proporcionando uma construção de educação, de formação e de empoderamento entre-gerações. Com enfoque no samba de roda e nas danças dos Orixás e a partir das relações que as mulheres criam e constroem com essas práticas corporais afrodiaspóricas, buscamos, nas teorias e nas propostas do feminismo negro (DAVIS, 2016; AKOTIRENE, 2019; BERTH, 2019; COLLINS, 2019; hooks, 2017, 2019), o suporto teórico para a leitura e a escrita das andanças/trajetórias e movimentos que se relacionam com essa pesquisa. Cientes de que o feminismo negro, ao buscar produzir uma compreensão e uma prática social que interseccionalizam distintos marcadores sociais como raça, gênero e classe, permite-nos entrecruzar as vivências de diferentes mulheres (negras e brancas), desde nossas mais velhas à nossas mais novas, apresentamos andanças para uma educação que, como salienta Paulo Freire (1994; 1996), permita-nos ser mais humanos, mais corpo e mais movimento.
Abstract: This thesis aims to present a reflective and interpretive activity that brings as a guiding question to understand the interweaving of decolonial bodies and cultures (bodies that transcends the disciplinary pattern) of women who have, in their life stories, a dialogue with popular culture, specifically with Afro-Brazilian dances, like samba de roda and the dances of the Orishas, producing and/or experiencing an anti-colonial educational praxis. It is qualitative research, in an insubordinate format, in which we adopted, as a device for analysis and investigation, the life stories methodology (ESPINALT, 2014), writing (EVARISTO, 2009) and black epistemology (COLLINS, 2019) composed with an autobiographical narrative in an autopoietic dimension (SILVA, 2017). Life stories as a research technique aim to give visibility to women's experiences, providing a construction of education, training, and intergenerational empowerment. Focusing on samba de roda and the Orishas’ dances, correspondingly from the relations that women create and nurture with those bodily practices, we sought on theories and propositions from the black feminism (DAVIS, 2016; AKOTIRENE, 2019; BERTH, 2019; COLLINS, 2019; hooks, 2017, 2019), the theoretical support to read and write about the richness of the trajectories and movements of this research. Aware that black feminism, seeking to produce a social practice and understanding that intersects distinct social markers such as race, gender and class, allows us to intertwine the experiences of different women (black and white), from our oldest to our youngest, we present an education that, as emphasized by Paulo Freire (1994; 1996), allows us to be more human, more body and more movement.
Èro gan ti ìwé afọwọkọ yìí ni ṣe ayẹwo àwọn iṣaro ati siṣẹ itumọ gẹgẹ bi igbiyanju kan lati ni oye nipa interweaving laarin àwọn ara ọmọbinrin àti àwọn àṣà olúkúlùkù wọ́n (paapaa àwọn ara ọmọbinrin ti kò baamu si àwọn akowose iṣedede ibawi) ni ibatan iriri wo ̣́n ninu aiyka àṣà abinibi, ni pàtàkì, si àwọn ijó Afrika-Brasili, bii samba de roda àti àwọn ijó ilé ijọsin Òrìṣà, ti ń ṣejade àti/tabi ni iriri PRAXIS e ̣̀kọ́ ti o lodi si gangan àwọn ilana irandiran amunisin. Iwadii yìí o kún fún agbara ni ọ̀na kika alaiṣedeedee, o ran lọwọ́ gidi nipa itupalẹ itan-akọọlẹ iriri igbesi aye (ESPINALTI, 2014), ìwé kikọ (EVARISTO,2009) àti Epistemology ti àwọn ohun ènìyàn dudu (COLLINS, 2019) ni ijọṣepọ pẹ̀lú adaṣe alaye ninu ẹya autopoietic iwọn (SILVA, 2017). A lò àwọn itan igbesi aye gẹgẹ bi ilana iwadii lati ṣe ifọkansi fún hihan si iriri àwọn ọmọbinrin, pese aaye fún èto-ikẹ̀ko ̣́ abinibi náà laarin àwon irandiran wọ́n (intergenerational learning) fún ifiagbára kariaye wọ́n. Ni apa kìnní, a ṣidojukọ lori samba de roda àti àwọn ijó ilé ijọsin Òrìṣà, àti ni apa keji a gba àwọn ohun ibatan ti àwọn ọmọbinrin yìí ṣẹda ninu iru ayika Afrika-Diaspora (ibatan ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú-ilè àtìpó ọlọ́jo ̣́ gbọọrọ) wọ̀nyí. A wa, ninu àwọn imọ-jinlẹ àti àwọn igbero ti àwọn iru ajijagbara fún àwọn ẹ̀tọ́ ọbinrin dúdú (DAVIS, 2016; AKOTIRENE, 2019; BERTH, 2019 ; COLLINS, 2019; àwọn iwo, 2017, 2019), àwọn atilẹyin imọ-jinlẹ fún kika ati kikọ nipa àwọn irin-ajo / àwọn itọpa àti àwọn agbeka ti o ni ibatan si iwadii yìí. A mọ pe àwọn agbeka fún aabo àwọn ẹ̀tọ́ ọbinrin dúdú, ni igbiyanju wọ́n lati di oye gidi nipa ọna ti àwujọ kó ọpọlọpọ àwọn ami ipo àwùjọ pọ̀, bi ije, akọ-abo àti kilasi, gba wa laye lati fi idi àwọn afiwera laarin iriri kọọkan ti àwọn ọmọbinrin laibikita ipo olukaluku wọ́n, abi awọ̀ awọ abi, ọjọ́ ori abi wọ́n a.b.b.l., a ṣafihan àwọn itan irin-ajo si ọpọlọpọ ọna ẹ̀kọ́ti, bi Paulo Freire (1994; 1996) ṣe tọka si, “gba wa laaye lati di ọmọluwabi”
Esta tesis doctoral tiene el objetivo de presentar una actividad reflexiva e interpretativa que propone como eje central comprender el entrecruzado de cuerpos y culturas decoloniales (cuerpos que salen del patrón disciplinar) de mujeres que tienen, en sus historias de vida, una relación con la cultura popular, especialmente con las danzas afro-brasileñas, la “samba de roda” y los bailes de los “Orixás”, produciendo y/o vivenciando una praxis educativa anticolonial. Se trata de una investigación cualitativa, en formato insubordinado, en que adoptamos como dispositivo de análisis y de investigación la historia de vida (ESPINALT, 2014), la escrita (EVARISTO, 2009) y la epistemología negra (COLLINS, 2019) junto con una narrativa autobiográfica en una dimensión auto poética (SILVA, 2017). Las historias de vida como técnica de investigación intentan ofrecer visibilidad de las vivencias de las mujeres, brindando una construcción de educación, de formación y de empoderamiento entre generaciones. Centrándose en la “samba de roda” y en los bailes de los “Orixás” y con base en las relaciones que las mujeres crean y construyen con esas prácticas corporales afrodiaspóricas, buscamos en las teorías y en las propuestas del feminismo negro (DAVIS, 2016; AKOTIRENE, 2019; BERTH, 2019; COLLINS, 2019; hooks, 2017, 2019), el soporte teórico para la lectura y la escrita de las andanzas/trayectorias y movimientos que se relacionan con esta investigación. Conscientes de que el feminismo negro, al buscar producir una comprensión y una práctica social que intersecciona distintos marcadores sociales como raza, género y clase, nos permite entrecruzar las vivencias de diferentes mujeres (negras y blancas), desde nuestras más grandes hasta nuestras más nuevas, presentamos andanzas para una educación que, como afirma Paulo Freire (1994; 1996), nos permite ser más humanos, más cuerpo y más movimiento
L’obiettivo di questa tesi é presentare un’attività riflessiva e interpretativa che ha come domanda direttrice la comprensione dell’intreccio di corpi e culture de-coloniali (corpi che fuggono dalle norme disciplinari) di donne che hanno, nelle loro storie di vita, una relazione con la cultura popolare, in specifico con balli afro-brasiliani, il “samba de roda” e le danze degli Orixás, producendo e/o vivendo una pratica educativa decoloniale. Si tratta di uno studio qualitativo, in formato insubordinato, dove adottiamo come mezzo di analisi e ricerca la storia di vita (ESPINALT, 2014), la “escrevivência” (EVARISTO, 2009), e l'epistemologia nera (COLLINS, 2019), insieme ad una narrativa autobiografica in una dimensione autopoietica (SILVA, 2017). Le storie di vita come tecnica di ricerca intendono dare visibilità all'esperienza delle donne, fornendo una costruzione di educazione, formazione e emancipazione inter-generazionale. Con il fulcro nel “samba de roda” e nelle danze degli Orixás e partendo dalle relazione che le donne creano e costruiscono con queste pratiche corporali afro-diasporiche, cerchiamo, nelle teorie e nelle proposte del femminismo nero (DAVIS, 2016; AKOTIRENE, 2019; BERTH, 2019; COLLINS, 2019; hooks, 2017, 2019), il supporto teorico per la lettura e la scrittura delle traiettorie e dei movimenti che sono collegati a questo studio. Coscienti che il femminismo nero, nel tentativo di produrre una comprensione e una pratica sociale che incrociano marcatori sociali definiti come razza, genere e classe sociale, ci permette di intrecciare l’esperienza di diverse donne (nere e bianche), dalle più anziane alle più giovani, presentiamo dei cammini verso un’educazione che, come sottolinea Paulo Freire (1994; 1996), ci permette di essere più umani, più corpo e più movimento.
Cette thèse a pour but de présenter une activité réflexive et interprétative qui a pour question directrice de comprendre l'intersection des corps et des cultures décoloniales (corps qui sortent du schéma disciplinaire) des femmes qui ont, dans leurs histoires de vie, une relation avec la culture populaire, spécifiquement avec les danses afrobrésiliennes, la samba de roda et les danses Orixá, produisant et/ou expérimentant une praxis éducative anticoloniale. Il s'agit d'une recherche qualitative, dans un format insubordonné, dans laquelle nous adoptons comme dispositif d'analyse et d'investigation l'histoire de vie (ESPINALT, 2014), l'escrevivencia (EVARISTO, 2009) et l'épistémologie noire (COLLINS, 2019) avec un récit autobiographique dans une dimension autopoïétique (SILVA, 2017). Les histoires de vie en tant que technique de recherche visent à donner de la visibilité aux expériences des femmes, en fournissant une construction d'éducation, de formation et d'autonomisation intergénérationnelle. En nous concentrant sur les danses samba de roda et Orixá et à partir des relations que les femmes créent et construisent avec ces pratiques corporelles afrodiasporiques, nous cherchons, dans les théories et propositions du féminisme noir (DAVIS, 2016 ; AKOTIRENE, 2019 ; BERTH, 2019 ; COLLINS, 2019 ; hooks, 2017, 2019), le support théorique pour la lecture et l'écriture des errances/trajectoires et mouvements qui se rapportent à cette recherche. Conscientes que le féminisme noir, en cherchant à produire une compréhension et une pratique sociale qui croise des marqueurs sociaux distincts tels que la race, le genre et la classe, nous permet de croiser les expériences de différentes femmes (noires et blanches), de nos aînées à nos plus jeunes, nous présentons des errances pour une éducation qui, comme le souligne Paulo Freire (1994 ; 1996), nous permet d'être plus humaines, plus corporelles et plus en mouvement.
Palavras-chave: Educação decolonial
Mulheres
Danças afro-brasileiras
Corpo
Cultura - Estudo e ensino
Mulheres na cultura popular
Danças afro-brasileiras
Cultura popular
CNPq: Educação
Ciências humanas
Artes
Idioma: por
País: Brasil
Editora / Evento / Instituição: Universidade Federal da Bahia
Sigla da Instituição: UFBA
metadata.dc.publisher.department: Faculdade de Educação
metadata.dc.publisher.program: Programa de Pós-Graduação em Educação (PPGE) 
Tipo de Acesso: Acesso Aberto
URI: https://repositorio.ufba.br/handle/ri/35221
Data do documento: 22-Nov-2021
Aparece nas coleções:Tese (PGEDU)

Arquivos associados a este item:
Arquivo Descrição TamanhoFormato 
Tese de Doutorado CECILIA NUNES DA SILVA.pdf1,69 MBAdobe PDFVisualizar/Abrir


Os itens no repositório estão protegidos por copyright, com todos os direitos reservados, salvo quando é indicado o contrário.