Use este identificador para citar ou linkar para este item: https://repositorio.ufba.br/handle/ri/39754
Registro completo de metadados
Campo DCValorIdioma
dc.creatorSantos, Fernando Batista dos.-
dc.date.accessioned2024-08-07T20:07:10Z-
dc.date.available2024-07-26-
dc.date.available2024-08-07T20:07:10Z-
dc.date.issued2023-11-09-
dc.identifier.urihttps://repositorio.ufba.br/handle/ri/39754-
dc.description.abstractThe life story of Nancy de Souza e Silva is presented, she was born in Rio de Janeiro on November 2nd, 1939, and she was initiated in the Bahian Candomblé from Kétu nation on January 18th, 1972, at the Ilé Àṣẹ Òpó Àganju temple, where she holds the position by Ọtun Ìyá Ilé fun. She worked as a collaborator with Pierre Fatumbi Verger in 1995. She became known as Grandma Cici of Òṣàlá, she was made famous as a teller of Afro-Brazilian stories based on her work at the Pierre Verger Cultural Space. She was awarded the title of Doctor Honoris Causa by the Federal University of Bahia in 2023, in recognition of the work she has carried out for years with children from Engenho Velho de Brotas and surrounding areas, as well as an oral source, with researchers from different areas of the academic knowledge. Presenting chronological and initiatory seniority, she is today respected as an Ìyá Àgbà, legitimizing herself in current times as a source of living memory of the Bahian Candomblé from Kétu nation and, therefore, a spokesperson for the ancestors among us. Exponent of orality, a method par excellence for transmitting knowledge within Afro-religious communities. Therefore, the Bahian Candomblé from Kétu nation is taken as the stage to structure the Thesis, as it is the field from which the principles that support the identities of the Ìyá Àgbà Cici of Òṣàlá emerge. This structure observed the list of àwọn òriṣà, to which the interlocutor is spiritually linked: Èṣù, Ògún, Ọ̀ṣùn, Iyèwá and Òṣàlá, linking to them the concepts used here: identity, orality, performance, oraliture and ancestry, respectively. Stories of the interlocutor's life since childhood were selected, identifying in her memory milestones, both human and spatial, which would contribute to the memorial framework she presents today about Candomblé, which has accompanied her since before her religious initiation. It cultivates a taste for reading, ensuring eloquence in speech and showing that speaking and writing are well compatible. The research interlocutor performs well on contemporary social media, especially on Instagram, with, on 10/01/2023, 109 thousand followers – religious, from Candomblé and from the most diverse denominations, including evangelicals. The success on social media is attributed to the performative capacity demonstrated by Cici of Òṣàlá, whose credibility, however, comes from the story she built. In Bahian Candomblé, she is recognized for the commitment and behavior demonstrated in relation to the religion and to the òriṣà that governs her. Thus, Ẹ́lẹ́dá and elégùn are confused in a black, feminine and ancient body, attributes valued because they are an expression of ancestry as a principle on which Afro-religious identity is sustained.pt_BR
dc.description.abstractÀṢAMỌ̀ A fi iṣẹ́ Ìwádì ìmọ́ Ìjìnlẹ̀ yìí ṣọrí ìgbèsí ayé ìyá wá, arábìnrin Nancy de Souza e Silva tí gbogbo ènìyàn mọ̀sí Dona Cici de Oxalá ẹnití a bí ni ilu Rio de Janeiro ni ọjọ́ 2 osù kọkànlá ní ọdún 1939. Ó ṣe orò òrìṣà ni ìlànà ẹ̀ṣìn kàndọmblẹ̀ tí ìdálẹ̀ Kétu ni ọjọ́ 18 osú kìnní ọdún 1972 ní ilé òrìṣà tí à mọ̀ si Ilé Àṣẹ Òpó Àganju, níbẹ̀ lá sì tún ti fi jẹ oyè Ọtun Ìyá Ilé ẹfun. Ìyá Àgbà Cici dárapọ̀ mọ́ ọ̀jìnnì onímọ́ nípa àṣà yorùbáa nì, Pierre Fatumbi Verger, gẹ́gẹ́bi olùrànlọ́wọ́ ni ọdun 1995. Níbẹ̀ ní ó ti gbé bẹ̀rẹ̀ iṣẹ àlọ́ pípa nínu ọgbà ìdáraya fún àwọn ògo wẹẹrẹ tí Pierre Verger gbé kalẹ̀, tí ó sì ṣe bẹ́ẹ̀ di gbajúgbajà apàlọ́ fún àwọn ìran aláwọ̀ dúdú ní ilẹ̀ Brasil lónìí. Ilé ìwé gíga Fásitì ti ìlú u Bahia fi oyè Dókítà dá ìyá Àgbà Cici lọlá ni ọdún 2023 gẹ́gẹ́bí àmì ìmọrírì fún iṣẹ́ ribiribi ìyá yìí láàrín àwọn ọdọ́ àti ẹ̀ṣọ̀ wẹ́ẹrẹ́ olùgbé Engenho Velho de Brotas àti agbègbè rẹ̀. A tún fi oyè onímọ̀ ìjìnlẹ̀ ọ̀ún dá ìyá Cici lọ́lá gẹ́gẹ́bí ìmooré fún bí ó ṣe máa nṣe ìtọ́ṣọ́nà òun ìwúrí fún àwọn ọ̀mọ̀wé àti àṣewádìí àṣà ni Fásitì ọ̀ún kán náà. Gẹ́gẹ́bí àgbàlagbà tó fí ọgbọ́n òun ìmọ̀ wewú sórí tó sì ti dàgbà sínú ẹ̀sìn àbáláyé, tẹrú-tọmọ ló nwárí fún ìyá Cici gẹ́gẹ́bí ẹni tí ìmọ̀ ṣodo si níkùn tí ó sì mọ àmọ̀dájú nípa ẹ̀sìn kandọ̀mblẹ̀, pàápàá tí ẹ̀yà ìdálẹ̀ ẹ Kétu. Ju gbogbo rẹ̀ lọ, tolórí-tẹlẹ́mù ló gbàgbọ́ pé òun tí ìyá àgbà Cici bá wí, àwọn aláṣekù ló sọ ọ́. Gẹ́gẹ́bí afèdèyangàn tó dántọ, nkan ìdùnnú òun ìwúrí ní láti kọ́ ẹ̀kọ́ láti ẹnu ìyá Cici, ẹnití ọ̀rọ̀, ìtàn òun àlọ́ dùn lẹ́nu rẹ̀ tóbẹ́ẹ̀ gẹ́ẹ́ tí wọ̀n ṣe fún un ní oyè ìjìnlẹ̀ apàlọ́. Kókó wọ̀nyí ló ṣe okùnfá bí à ṣe yan ẹ̀sìn kandọmblẹ̀ kétu láàyò nínu ìwádì ìmọ̀ ìjìnlẹ̀ yìí tí a sì so ìwàdí náà mọ́ iṣẹ́ áti ìgbésí ayé e ìyá àgbà Cici, olúsìn Ọbàtálá. Díẹ̀ nínú àwọn àkòrí ìwàdí wá dá lórí àwọn òriṣà tí ìyá Cici yàn láàyò níní èyítí a gbé ri Èṣù, Ògún, Ọ̀ṣùn, Yèwá àti Òrìṣà-Nlá. Ìwàdí wa gbìyánjú láti tú isu dé ìsàlẹ̀ ìkòkò lórí àwọn ọ̀rọ̀ àkòrí bí i àmi ìdára-ẹnimọ̀, lìlo ọ̀rọ̀ alóhùn, ìwà ìṣesí, ìmọ̀ àkọsórí áti àṣà ìṣẹ̀ṣe àwọn baba-nlá wa. A ṣe àkójopọ̀ àwọn ìtàn ìgbésí ayé ìyá àgbà Cici láti ìgbà èwe rẹ̀ títidi ọjọ́ òní, nípàtàkì àwọn kókó tó jẹmọ́ ẹ̀sìn àbáláyé tí a mọ̀ sí kàndọ̀mblẹ̀ lónìí. Bákannáà, ìwádìí wa ṣe àgbéyẹ̀wò ìhà tí ìyá àgbá Cici kọ sí ìwé kíkà gẹ́gẹ́bí ojúkejì àkọsórí. Nkan ìwúrí pàtákì ní fúnwa nínú ìwádìí yìi pé ìyá àgbà Cici kò gbẹ́yìn lórí ìtàkún àyélújára, nípàtàkí lórí àwọn yààrá ìfira-ẹni-hàn bíi Instagram, níbítí á tí ríi wípé ìyá Cici ní ẹgbàá-gbèje ọmọ lẹ́hin tí wọ̀n nfi ojoojúmọ́ fí etí òun ojú gbé ìyáwó ọ̀rọ̀ láti ilé agódo ìyà Cici títí dí bí a ṣe nsọ̀rọ̀ yìí. Lára àwọn àtẹ̀lé to jú ẹgbẹ̀rún lọ́ná 109 lọ lá tí rí àwọ̀n ẹlẹ́sìn kàndọ̀mblẹ̀ áti àwọn ẹlẹ̀sìn míràn bíi àwọn kiriyó pàapàá. Dájúdájú, dídásáká tí ọ̀rọ̀ dá sáká lẹ́nu ìyá àgbà Cici ló ṣókùnfà a bí ọmọlẹ́hìn wọn ṣe npeléke síi lóri ìtákùn àgbàyé. Ní áwùjọ àwọn ẹlẹ́sìn kàndọ̀mblẹ̀, kò sẹni tó lè kó iyán ìyá àgbà Cici kéré rára nítorípé gbogbo ènìyàn ló mọ ìyá yìí sí olóòtọ́ àti olododo nídìí ìgbélarugẹ òríṣà tó yàá, tíí ṣe Babarúgbó, Òrìṣà-Nlá, Alábà-làṣẹ. Lédèkàn, ojú rere àá fií wo owó ní tẹrú-tọmọ fi nwo ìyá àgbà Cici lọ́jọ́kọ́jọ́ nítórípé “ọ̀wọ̀ Òrìṣà lá fi nwọ̀ àfín!” ní ọ̀rọ̀ ìyá náà jẹ́ fún gbogbo ènìyàn tó bá mọ̀ ọ́ jákèjádò orilẹ̀ ayé. Kókó ọ̀rọ̀: Ìyá Àgbà Cici ọmọ Òrìṣà-Nlá; Kàndọ̀mblẹ̀; Ẹ̀sìn àbáláyé ìṣẹ̀dálẹ̀ Kétu ní ilẹ̀ Bahia; Ìrìnkèrindò.pt_BR
dc.description.abstractRÉSUMÉ On présente l'histoire de la vie de Nancy de Souza e Silva, née à Rio de Janeiro le 2 novembre 1939, initiée au Candomblé bahianais de la nation Kétu le 18 janvier 1972, à l'Ilé Àṣẹ Òpó Àganju, où elle occupe le poste de Ọtun Ìyá Ilé fun. Elle a été la collaboratrice de Pierre Fatumbi Verger en 1995. Connue sous le nom de Vovó Cici de Òṣàlá, elle s’est distinguée en tant que conteuse d'histoires afro-brésiliennes par son travail à l’Espace Culturel Pierre Verger. Elle a reçu le titre de Docteur Honoris Causa de l'Université Fédérale de Bahia en 2023, en reconnaissance du travail qu’elle réalise il y a plusieurs années auprès des enfants d'Engenho Velho de Brotas et des environs, ainsi que celui de source d’information orale auprès des chercheurs de différents domaines de la connaissance académique. Présentant une séniorité chronologique et initiatique, elle est aujourd'hui respectée comme une Ìyá Àgbà, étant à l'époque actuelle reconnue comme une source légitime de mémoire vivante du Candomblé bahianais d’origine Kétu et, par conséquent, comme porte-parole des ancêtres parmi nous. Elle est une représentante de l’oralité, qui est, par excellence, la méthode de transmission des savoirs au sein des communautés afro-religieuses. Cela explique notre choix pour le Candomblé bahianais d’origine Kétu comme scénario pour structurer la thèse, lequel est le champ d'où émergent les principes qui soutiennent les identités du Ìyá Àgbà Cici d'Òṣàlá. La structure a contemplé le groupe des àwọn òriṣà, auxquels l'interlocutrice est spirituellement liée : Èṣù, Ògún, Ọ̀ṣùn, Iyèwá et Òṣàlá, en leur attribuant les concepts ici utilisés: identité, oralité, performance, oraliture et ascendance. Des récits de la vie de l'interlocutrice, à partir de son enfance, ont été sélectionnés, identifiés à des repères de sa mémoire, tant humains que spatiaux, qui contribueraient au cadre mémoriel qu'elle présente aujourd'hui sur le Candomblé, et qui l'accompagnent d’avant son initiation religieuse. Elle cultive le goût de la lecture, assurant l’éloquence de l’expression orale, démontrant que les expressions orale et écrite sont bien compatibles. L’interlocutrice de la recherche affiche une bonne performance sur les réseaux sociaux contemporains, notamment sur Instagram, avec, au 10/01/2023, 109 mille suiveurs – religieux, provenant du Candomblé et des confessions les plus diverses, y compris évangéliques. Le succès sur les réseaux sociaux est attribué à la capacité performative démontrée par Cici de Òṣàlá, dont la crédibilité provient cependant de l’histoire qu’elle a construite. Elle est reconnue, dans le Candomblé bahianais, pour son engagement et son comportement en rapport à la religion et à l'òriṣà qui la régit. Ainsi, Ẹ́lẹ́dá et elégùn se confondent dans un corps noir, féminin et aîné, attributs valorisés parce qu’ils sont une expression de l’ascendance comme principe sur lequel se soutient l’identité afro-religieuse. Mots-clés: Ìyá Àgbà Cici de Òṣàlá; Candomblé; Candomblé Bahien d’origine Kétu; Histoire de vie.pt_BR
dc.languageporpt_BR
dc.publisherUniversidade Federal da Bahiapt_BR
dc.rightsAcesso Abertopt_BR
dc.subjectÌyá Àgbà Cici de Òṣàlápt_BR
dc.subjectCandomblépt_BR
dc.subjectCandomblé baiano de nação Kétupt_BR
dc.subjectHistória de vidapt_BR
dc.subject.otherÌyá Àgbà Cici de Òṣàlápt_BR
dc.subject.otherCandomblépt_BR
dc.titleContos, encontros e (en)cantos sob o Àla de Òṣàlà: do Rio à Bahia, a Vida da Ìyá Àgbá Cici de Òṣàlúfón.pt_BR
dc.title.alternativeTales, meetings and chant under the Àlà of Òṣàlá: from Rio to Bahia, the life of Ìyá Àgbà Cici of Òṣàlúfónpt_BR
dc.title.alternativeContes, rencontres et enchantements sous L'Àlà de Òṣàlá: de Rio à Bahia, la vie de Ìyá Àgbà Cici de Òṣàlúfónpt_BR
dc.title.alternativeÀlọ́ (ol)órin òun ìtàn àgbọ́dunnún lábẹ́ Àlà Òriṣà-nlá: Ìrìnkèrindò Ìyà Àgbà Cici ọmọ Ọ̀ṣàlúfọ́n láti ìlú Ríò tófidé ilẹ̀ Bahia.pt_BR
dc.typeTesept_BR
dc.publisher.programPrograma Multidisciplinar de Pós-Graduação em Cultura e Sociedade (Poscultura) pt_BR
dc.publisher.initialsUFBApt_BR
dc.publisher.countryBrasilpt_BR
dc.subject.cnpqCNPQ::CIENCIAS HUMANAS::ANTROPOLOGIA::ANTROPOLOGIA DAS POPULACOES AFRO-BRASILEIRASpt_BR
dc.contributor.advisor1Moura, Milton Araújo-
dc.contributor.advisor1IDhttps://orcid.org/0000-0002-3637-8860pt_BR
dc.contributor.advisor1Latteshttp://lattes.cnpq.br/8879378270313495pt_BR
dc.contributor.referee1Moura, Milton Araújo-
dc.contributor.referee1IDhttps://orcid.org/0000-0002-3637-8860pt_BR
dc.contributor.referee1Latteshttp://lattes.cnpq.br/8879378270313495pt_BR
dc.contributor.referee2Lühning, Angela Elisabeth-
dc.contributor.referee2Latteshttp://lattes.cnpq.br/0685512552006492pt_BR
dc.contributor.referee3Freitas, Joseania Miranda-
dc.contributor.referee3IDhttps://orcid.org/0000-0002-6133-2303pt_BR
dc.contributor.referee3Latteshttp://lattes.cnpq.br/2522358867008495pt_BR
dc.contributor.referee4Queiroz, Martha Rosa Figueira-
dc.contributor.referee4Latteshttp://lattes.cnpq.br/8838129095122068pt_BR
dc.contributor.referee5Guerola, Carlos Maroto-
dc.contributor.referee5IDhttps://orcid.org/0000-0002-0017-8250pt_BR
dc.contributor.referee5Latteshttp://lattes.cnpq.br/0271027408227668pt_BR
dc.creator.IDhttps://orcid.org/0000-0002-6614-6008pt_BR
dc.creator.Latteshttp://lattes.cnpq.br/5129927705581889pt_BR
dc.description.resumoApresenta-se a história de vida de Nancy de Souza e Silva, nascida no Rio de Janeiro em 2 de novembro de 1939, iniciada no Candomblé baiano de nação Kétu em 18 de janeiro de 1972, no Ilé Àṣẹ Òpó Àganju, onde detém o cargo de Ọtun Ìyá Ilé fun. Atuou como colaboradora de Pierre Fatumbi Verger em 1995. Tornou-se conhecida como Vovó Cici de Òṣàlá, notabilizando-se como contadora de histórias afro-brasileiras a partir do trabalho desenvolvido no Espaço Cultural Pierre Verger. Foi agraciada com o título de Doutora Honoris Causa pela Universidade Federal da Bahia em 2023, como reconhecimento ao trabalho que há anos realiza junto às crianças do Engenho Velho de Brotas e adjacências, bem como, enquanto fonte oral, junto aos pesquisadores de diversas áreas do conhecimento acadêmico. Apresentando senioridade cronológica e iniciática, é hoje respeitada como uma Ìyá Àgbà, legitimando-se em tempos atuais como uma fonte de memória viva do Candomblé baiano de nação Kétu e, por conseguinte, uma porta-voz dos ancestrais entre nós. Expoente da oralidade, método por excelência da transmissão do saber no âmbito das comunidades afro-religiosas. Por isso, toma-se o Candomblé baiano de nação Kétu como palco para estruturar a Tese, por se tratar do campo do qual emergem os princípios que sustentam as identidades da Ìyá Àgbà Cici de Òṣàlá. Essa estrutura observou o elenco de àwọn òriṣà, aos quais a interlocutora se vincula espiritualmente: Èṣù, Ògún, Ọ̀ṣùn, Iyèwá e Òṣàlá, atrelando-se aos mesmos os conceitos aqui acionados: identidade, oralidade, performance, oralitura e ancestralidade, respectivamente. Foram selecionados relatos de vida da interlocutora desde a infância que lhe identificam marcos da memória, humanos e espaciais, os quais contribuiriam para o arcabouço memorial que apresenta hoje acerca do Candomblé, que a acompanham desde antes da iniciação religiosa. Cultiva o gosto pela leitura, assegurando eloquência à fala e evidenciando que oralidade e escrita são bem compatíveis. A interlocutora da pesquisa se desempenha bem nas mídias sociais contemporâneas, em especial no Instagram, aí contando, em 01/10/2023, 109 mil seguidores – religiosos, oriundos do Candomblé e das mais diversas denominações, inclusive evangélicos. O êxito em mídias sociais se atribui à capacidade performativa demonstrada por Cici de Òṣàlá, cuja credibilidade, no entanto, advém da história que construiu. No Candomblé baiano, é reconhecida pelo comprometimento e comportamento demonstrados em relação à religião e ao òriṣà que a rege. Assim, Ẹ́lẹ́dá e elégùn se confundem num corpo negro, feminino e ancião, atributos valorizados por serem expressão da ancestralidade enquanto princípio sobre o qual se sustenta a identidade afro-religiosa.pt_BR
dc.publisher.departmentInstituto de Humanidades, Artes e Ciências Professor Milton Santos - IHACpt_BR
dc.relation.referencesANGEL, Hildegard. O Brasil perde Mãe Stella de Oxóssi, a Yalorixá imortal das letras. Jornal do Brasil, 27 dez.2018. Disponível em: https://www.jb.com.br/colunistas/hildegard_angel/2018/12/968826-o-brasil-perde-mae-stella-de-oxossi--a-yalorixa-imortal-das-letras.html. Acesso em: 10 mai.2024. AUGÉ, Marc. Não-lugares: Introdução a uma Antropologia da Sobremodernidade. Lisboa: 90 Graus Editora, 1992. BADARÓ, Luan. Luan Cleiton Badaró dos Santos: depoimento sobre vovó Cici [ago., 2023]. Mensagem encaminhada por WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 24 ago.2023. BARABÔ. Obaràyí: Babalorixá Daniel de Paula. Salvador: Barabô, 2009. BARBOSA, Lindinalva. Toda fé que a gente carrega. Patrimônio É...: rodas de conversa sobre patrimônio cultural, 2019. Coordenação Vagner José Rocha Santos. Salvador: FGM, 2022, p. 48-51. BATISTA, Fernando; JAQUES, Dadá. (Direção). Ebô: o milho branco ofertado a Oxalá com pedidos de prosperidade e paz. Youtube, Canal TV PPGA/UFBA, 15 de junho de 2021. 7min45. Disponível em: https://www.youtube.com/watch?v=0E3g0YHZF8. Acesso em: 08 out.2023. BERNARDO, Teresinha. Negras, mulheres e mães: lembranças de Olga de Alaketu. São Paulo: EDUC; Rio de Janeiro: Pallas, 2003. BHABHA, Homi K. O Local da cultura. Belo Horizonte: Editora UFMG, 1998. BOM MEIHY, José Carlos Sebe. Memória, História Oral e Diferenças. Encontro Sesc Memórias. Palestra, 2012. 1h36min43. Disponível em: https://youtu.be/QvPyJ-OjsuM?si=nwvazKeJ-0LrABHC. Acesso em: 15 out.2020. BOM MEIHY, José Carlos Sebe. O que é História Oral? Professor Sebe explica. Editora Contexto. Depoimento, 2015. 5min32. Disponível em: https://youtu.be/rl8CDDXFmTE?si=RPNChbXHibi5tRXj. Acesso em: 16 out.2020. BOSI, Ecléa. Memória e sociedade: lembrança de velhos. São Paulo: T. A. Queiroz Editor, Ltda., 1979. BOSI, Ecléa. O tempo vivo da memória: ensaios de Psicologia Social. São Paulo: Ateliê Editorial, 2003. BRAGA, Joyce. Joyce Braga: identificando pessoas numa foto de 2001 [set., 2023]. Mensagem encaminhada por WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 12 set.2023a. BRAGA, Joyce. Joyce Braga: encaminhando foto de Cici com a irmão Eliana [set., 2023]. Mensagem encaminhada por WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 12 set.2023b. BRAGA, Joyce. Joyce Braga: depoimento sobre quando se tornou amiga da família de Cici [set., 2023]. Mensagem encaminhada por WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 24 set.2023c. BRAGA, Joyce. Joyce Braga: depoimento sobre os irmãos de Cici [set., 2023]. Mensagem encaminhada por WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 26 set.2023d. BRAGA, Joyce. Joyce Braga: depoimento sobre o irmão de Cici, Luiz Carlos [set., 2023]. Mensagem encaminhada por WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 29 set.2023e. BRANDÃO, Gersonice Ekedy Sinha Azevedo. Equede: a Mãe de Todos. Salvador: Editora Barabô, 2015. BRANDÃO, G. Ekedy Sinha A. Gersonice Ekedy Sinha Azevedo Brandão: informando ser o domingo dia de Ọ̀lódùmare e de todos os orixás [set., 2023]. Mensagem encaminhada por WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 8 set.2023b. BUAQUE DE HOLLANDA, Luiz. Pierre Verger: mensageiro entre dois mundos. Youtube, Monsanctuaire, 23 de dezembro de 2015. [1998]. 1h26min15. Disponível em: https://www.youtube.com/watch?v=tlbomZeH_p4. Acesso em: 08 out.2023. CÂMARA, Arandi Róbson Martins. Resistência e performance na arte de João Cota. Dissertação (Mestrado). 2008, 116 f. Mestrado em Literatura Comparada, Programa de Pós-Graduação em Estudos da Linguagem, Departamento de Letras, do Centro de Ciências Humanas, Letras e Artes. Universidade Federal do Rio Grande do Norte. Natal, 2008. Disponível em: https://repositorio.ufrn.br/handle/123456789/16190. Acesso em: 07 mai.2023. CAMPOS, Wellington. Deuses que dançam: a orixalidade no ensino da dança. 2022. 150 f. Dissertação (Mestrado em Performances Culturais) - Universidade Federal de Goiás, Goiânia, 2022. CANDAU, Joël. Memória e identidade. Tradução: Maria Letícia Ferreira. São Paulo: Contexto, 2019. CARLSON, Marvin Albert. Performance: uma introdução crítica. Tradução de Thais Flores Nogueira Diniz e Maria Antonieta Pereira. Belo Horizonte: Editora UFMG, 2010. CARNEIRO, Edison. Candomblés da Bahia. Salvador: Publicações do Museu do Estado, n. 8; Secretaria de Educação e Saúde, 1948. CARRASCOSA, Denise. Discurso na cerimônia de outorga do título de Doutora Honoris causa a Nancy de Souza e Silva. Universidade Federal da Bahia, 12 de julho de 2023. Salvador: 2023. Documento físico arquivado. CASTILLO, Lisa Earl. Entre a oralidade e a escrita. Salvador: EDUFBA, 2010. CASTILLO, Lisa Earl. O Terreiro do Gantois: redes sociais e etnografia histórica no século XIX. Rev. Hist. (São Paulo), nº 176, a05616, 2017. Disponível em: https://www.scielo.br/pdf/rh/n176/2316-9141-rh-a05616.pdf. Acesso em: 2 jan.2021. CASTILLO, Lisa Earl. Foi lá no Candeal que plantei a minha mata. Um culto familiar a Ogum. Salvador c. 1813-c.1970. Revista de História, [S. l.], n. 181, p. 1-37, 2022. Disponível em: https://www.revistas.usp.br/revhistoria/article/view/180892. Acesso em: 29 mar. 2023. CHAGAS, Camila. Diferenciando racismo religioso de intolerância religiosa. Mensagem recebida por fbaobatistape@gmail.com, em 24 jan.2023. CÍCERO, Antônio; NOGUEIRA, Arthur. Sem Medo Nem Esperança. Intérprete: Gal Costa. In: GAL COSTA. Estratosférica. Direção artística: Marcus Preto. Rio de Janeiro: Sony Music, 2015. 1 disco sonoro (48min66s). Lado 1, faixa 1 (3min24s). COSTA, Edil Silva. A leitura como perfomance: a lição de Paul Zumthor. Galáxia: Revista do Programa de Pós-Graduação em Comunicação e Semiótica, n. 1, 2001, PUC/SP, p. 251 a 254. Disponível em: https://revistas.pucsp.br/index.php/galaxia/article/view/1044. Acesso em: 03 mai.2023. COUTO, Mia. O embondeiro que sonhava pássaros. In: COUTO, Mia. Cada homem é uma raça. São Paulo: Companhia das Letras, 2013. DETINHA DE ṢÀNGÓ. Cartilha de Contos de Detinha de Ṣàngó. Revisão de textos: Tânia Nolasco. Apresentação de José de Ribamar Feitosa Daniel (ex-presidente da Sociedade Cruz Santa do Àṣẹ Òpó Àfọ̀njá). Secretaria de Políticas de Promoção da Igualdade Racial. Sociedade Cruz Santa do Àṣẹ Òpó Àfọ̀njá: Salvador, BA, 2010. DELGADO, Lucilia de Almeida Neves. História oral e narrativa: tempo, memória e identidades. História Oral, [S.l.], v. 6, 2009. Disponível em: https://www.revista.historiaoral.org.br/index.php/rho/article/view/62. Acesso em: 4 fev. 2021, p. 9-25. EISEINSTEIN, Elizabeth L. The Printing press as an agent of change. In: OLSON, D. R.; ELBEIN DOS SANTOS, Juana. Os Nagôs e a Morte: Pàde, Àsèsè e o Culto Égun na Bahia. 14ª ed. Rio de Janeiro: Vozes, 1975. EUGÊNIO, Rodnei William. A bênção aos mais velhos: poder e senioridade nos terreiros de candomblé. 2012. 92 f. Dissertação (Mestrado em Gerontologia) – Pontifícia Universidade Católica de São Paulo, São Paulo, 2012. FRANÇA, Renan. Cidade do Rio já teve 198 cinemas de rua nos anos 1960, mas hoje conta com apenas 16. O Globo, Rio. 7 ago.2014. Disponível em: https://oglobo.globo.com/rio/cidade-do-rio-ja-teve-198-cinemas-de-rua-nos-anos-1960-mas-hoje-conta-com-apenas-16-13518271. Acesso em 10 ago.2023. FREGONEZE, Josmara B.; DA COSTA, Marlene Jesus; SOUZA, Nancy de (org.). Cozinhando História: receitas, histórias e mitos de pratos afro-brasileiros. Salvador: Fundação Pierre Verger, 2015. FUNDAÇÃO PIERRE VERGER. Vovó Cici, mestra griô, recebeu o título de Doutora Honoris causa pela UFBA. Boletim Informativo, ago.2023. GOMBERG, Estélio. Olubajé: o grande ebó coletivo. In: GOMBERG, E. Hospital de orixás: encontros terapêuticos em um terreiro de candomblé. Salvador: EDUFBA, 2011, p. 170-184. GURSTELLE, Andrew W. Sacred Trees of the Savè Hills Cultural Landscape. University of Michigan. Working Papers in Museum Studies, 10, 2013. HALBWACHS, Maurice. A memória coletiva. Tradução de Beatriz Sidou. São Paulo: Centauro, 2003. HALE, Thomas A. Griottes: Female Voices from West Africa. Research in African Literatures, v.25, n. 3, Women as Oral Artists, outono 1994, p. 71-91. HALL, Stuart. Da Diáspora: identidades e mediações culturais. Belo Horizonte: Editora UFMG; Brasília: Representação da UNESCO no Brasil, 2003. HAMPÂTÉ BÂ, Amadou. A tradição viva. In: KI-ZERBO, Joseph. História geral da África, I: Metodologia e pré-história da África. 2. ed. rev. Brasília: UNESCO, 2010, capítulo 8, p. 167-212. Disponível em: https://edisciplinas.usp.br/pluginfile.php/345975/mod_forum/intro/hampate_ba_tradicao%20viva.pdf. Acesso em: 11 set.2023. HOBSBAWN, Eric. Introdução: A Invenção das Tradições. In: HOBSBAWN, Eric; RANGER, Terence. (orgs.). A Invenção das Tradições. 6ª ed. Rio de Janeiro: Paz e Terra, 1997, p. 9-25. INSTAGRAM. @cicideoxala. Vovó Cici de Òṣàlá. INSTAGRAM. @denisecarrascosa. Denise Carrascosa. Post aula inaugural com a Egbomi Vovó Cici de Oxalá. Divulgado em 23 ago.2023. JAQUES, Dadá. [Odair Hainklain Jaques]. Sobre Mãe Cici. Mensagem recebida por fbaobatistape@gmail.com, em 9 jul.2023. LEAL, Luís Antônio. Luís Antônio Leal: depoimento [maio, 2023. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 2023. LIMA, Henrique Falcão Nunes de. Malunguinho na aula é Reis: perspectivas para uma educação contra colonial. 2022, 217 f. Dissertação (Mestrado em Educação, Culturas e Identidades). Universidade Federal Rural de Pernambuco/Fundação Joaquim Nabuco. Programa de Pós-Graduação em Educação, Culturas e Identidades, Recife, 2022. LIMA, Henrique. Henrique Falcão Nunes de Lima: depoimento [setembro, 2023]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Recife: 2023a. LIMA, Henrique. Henrique Falcão Nunes de Lima: informação sobre a exposição A Invenção dos Reinos [set., 2023]. Mensagem encaminhada pelo WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em 23 set.2023b. LIRA, Radamir. Awá Korin - nós cantamos: Um Estudo do repertório dos cantos de prosperidade no candomblé de matriz ijexá. ANPPOM - Décimo Quinto Congresso, 2005. Anais, p. 454 a 462. Disponível em: https://antigo.anppom.com.br/anais/anaiscongresso_anppom_2005/sessao9/radamir_lira.pdf. Acesso em 03 set.2023. LÜHNING, Angela. Acabe com esse Santo, Pedrito vem aí: mito e realidade da perseguição policial ao Candomblé Baiano entre 1920-1942. Revista USP, v. 28, p. 194-220, 1995/1996. LÜHNING, Angela. Pierre Fatumbi Verger e sua obra. Afro-Ásia, Salvador, n. 21-22, 1998. DOI: 10.9771/aa.v0i21-22.20971. Disponível em: https://periodicos.ufba.br/index.php/afroasia/article/view/20971. Acesso em: 29 jun.2024. LÜHNING, Angela. A música no Candomblé: etnomusicologia no Ilê Axé Opô Aganjú, Bahia. Salvador: EDUFBA, 2022. LÜHNING, Angela. Sobre Cici. Mensagem recebida por fbaobatistape@gmail.com, em 17 set.2023. LÜHNING, Angela. Projeto Itan IRDEB Cici 2007. Mensagem recebida por fbaobatistape@gmail.com, em 22 set.2023. MANDARINO, A. C.; GOMBERG, E. Panã: ritualização terapêutica e carnavalizante no processo de iniciação no Candomblé. Religare: Revista do Programa de Pós-Graduação em Ciências das Religiões da UFPB, [S.l.], v. 9, n. 1, p. 35-48, 2016. Disponível em: https://periodicos.ufpb.br/index.php/religare/article/view/15805. Acesso em: 18 ago.2023. MARTINS, Cléo. Euá: A Senhora das Possibilidades. Rio de Janeiro: Pallas, 2006. MARTINS, Leda. Performances da oralitura: corpo, lugar da memória. Letras, [S. l.], n. 26, p. 63–81, 2003. Disponível em: https://periodicos.ufsm.br/letras/article/view/11881. Acesso em: 9 jun. 2023. MERCÊS, Geander Barbosa das. Mulheres Negras de Axé: As Iabás de/em Salvador. Tese (Doutorado). 195 f. Universidade Estadual Paulista (Unesp), Faculdade de Ciências e Letras. Araraquara, 2022. Disponível em: https://agendapos.fclar.unesp.br/agenda-pos/ciencias_sociais/5878.pdf. Acesso em: 03 set.2023. MELO, Cidiane Vaz. À nossa querida Vovó Cici. Post-agradecimento. Instagram @psicoflix.se. Projeto de Extensão de Psicologia da Universidade Federal Fluminense. Post: Divulgado em: 12 de jul.2022. MELO NETO, João Cabral de. O baobá como cemitério. In: MELO NETO, João Cabral de. Agrestes. Rio: Objetiva, 2009, p. 125. MINISTÉRIO DA SAÚDE. Resolução nº 196, de 10 de outubro de 1996. Aprova diretrizes e normas regulamentadoras de pesquisas envolvendo seres humanos. Disponível em: https://bvsms.saude.gov.br/bvs/saudelegis/cns/1996/res0196_10_10_1996.html. Acesso em: 29 set.2023. NEGRIZU. Carlos Pereira dos Santos: depoimento [fevereiro, 2023]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 2023. NETINDIAGRO. INSTITUTO DE LETRAS. UNIVERSIDADE FEDERAL DA BAHIA. Memorial para outorga de título de Doutorado Honoris causa a Nancy de Souza e Silva - Vovó Cici - pela Universidade Federal da Bahia. Documento físico arquivado. NÓBREGA, Cida. Pierre Verger: um retrato em preto e branco. Salvador: Corrupio, 2002. NOGUEIRA, Maria Luísa Magalhães et. al. O método de história de vida: a exigência de um encontro em tempos de aceleração. Pesquisas e Práticas Psicossociais 12 (2), São João del Rei, maio-agosto de 2017, p. 466-487. NOGUEIRA, Sidnei. Post: Pare de romantizar a maldade humana. Instagram @professor.sidnei. Sidnei Nogueira. Divulgado em 15 jul.2023. OLIVEIRA, Altair Bento de. Cantando para os orixás. 2ª ed. Rio de Janeiro: Pallas, 1997. OLIVEIRA, Eduardo David de. Filosofia da ancestralidade: Corpo e Mito na Filosofia da Educação Brasileira. Tese (Doutorado). 2005. 353 f. Programa de Pós-Graduação em Educação. Universidade Federal do Ceará. Fortaleza, 2005. OLIVEIRA, Roberto Cardoso de. O Trabalho do Antropólogo: Olhar, Ouvir, Escrever. Revista de Antropologia. Vol. 39, nº 1, 1996, p. 13-37. OMAR, Mario. Mensagem recebida por fbaobatistape@gmail.com, em 15 ago.2023. PACHECO, Lilian. A Pedagogia Griô: educação, tradição oral e política da diversidade. Revista Diversitas, São Paulo, v. 2 n.3, p. 23- 97, set/ 2014 - mar/2015. Disponível em: http://diversitas.fflch.usp.br/node/3661. Acesso em: 26 jan.2021. PARÉS, Luís Nicolau. A Formação do Candomblé: História e ritual da nação jeje na Bahia. Campinas, SP: Editora da UNICAMP, 2006. PARÉS, Luis Nicolau. Where Does Resistance Hide in Contemporary Candomblé? In: GLEDHILL, John, e SCHELL, Patience A. (orgs.). New Approaches to Resistance in Brazil and Mexico. Durham: Duke University Press, 2012, p. 144-64. PASSOS, Ana Paula Blower. Memórias de Axé: O Ilê Axé Opô Afonjá do Rio de Janeiro. 2022. Dissertação. 44 f. Mestrado Profissional em Bens Culturais e Projetos Sociais. Programa de Pós-Graduação em História, Política e Bens Culturais (PPHPBC), Rio de Janeiro. Disponível em: https://repositorio.fgv.br/server/api/core/bitstreams/342c4d31-ef0b-4684-9ae8-4cd0a58581d6/content. Acesso em: 06 abr.2024. PINTO, Valdina. Meu Caminhar, Meu Viver. Salvador: Sepromi/Governo do Estado da Bahia, 2013. 175 p. POLLAK, Michael. Memória, Esquecimento, Silêncio. Estudos Históricos, Rio de Janeiro, vol. 2, nº 3, 1989, p. 3-15. Disponível em: http://www.uel.br/cch/cdph/arqtxt/Memoria_esquecimento_silencio.pdf. Acesso em: 15 mar.2021. POLLAK, Michael. Memória e identidade social. Estudos Históricos, Rio de Janeiro, vol. 5, n. 10, 1992, p. 200-212. Disponível em: http://bibliotecadigital.fgv.br/ojs/index.php/reh/article/view/1941. Acesso em: 15 mar.2021. PUJADAS, Joan; MUNOZ, Dolors. Etnografia. Editorial UOC, Barcelona, 2010. QUEIROZ, Marcos Alexandre de Souza. Os exus em casa de catiço: etnografia, representações, magia. 2008, 265 f. Dissertação (Mestrado em Antropologia Social). Universidade Federal do Rio Grande do Norte. Centro de Ciências Humanas, Letras e Artes, Programa de Pós-Graduação em Antropologia Social, Natal, 2008. QUERINO, Manuel. A raça africana e seus costumes na Bahia. 2ª ed. Salvador: P55 Edições, 2014. RANGER, Terence. A invenção da tradição na África colonial. In: HOBSBAWM, Eric; RANGER, Terence. A invenção das tradições. São Paulo: Editora Paz e Terra, 1997, p. 219-269 RIBAS, Carlos. Octogenária e contadora de histórias milenares, Vovó Cici torna-se Doutora Honoris Causa da UFBA. EDGARDIGITAL Universidade Federal da Bahia, Cultura, 14 jul.2023. ROSS, Eric. Le Pénc: elément du patrimoine et modele d’aménagement urbain. In: DESCAMPS, Cyr & CAMARA, Abdoulaye (Eds.). Senegalia – Études sur le patrimoine ouest-africain – Hommenage à Guy Thilmans. Paris: Éditions SÉPIA, 2006. SANT’ANNA SOBRINHO, José. Terreiros Egúngún: um Culto Ancestral Afro-Brasileiro. Salvador: EDUFBA, 2015. SANTOS, Alvanita Almeida. Texto para saudar Vovó Cici de Oxalá na outorga do título de Doutora Honoris causa. Universidade Federal da Bahia, 12 de julho de 2023. Salvador: 2023. Documento físico arquivado. SANTOS, Maria Aparecida. Maria Aparecida Santos: sobre como conheceu Ìyá Àgbà Cici [jun., 2023]. Mensagem encaminhada pelo WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 7 jun., 2023. SANTOS, Fernando Batista dos. Igi Oṣè no reino de Obaràyí: Uma etnografia acerca da presença do baobá no Ilê Axé Opô Aganju, Bahia. 2016. 282 f. Dissertação (Mestrado) – Universidade Federação de Pernambuco, Centro de Filosofia e Ciências Humanas, Programa de Pós-Graduação em Antropologia, Recife, 2016. Disponível em: https://repositorio.ufpe.br/handle/123456789/17998. Acesso em: 02 ago.2023. SANTOS, Lau. Èmi, Ofò, Asé: a Elinga e a dança das Mulheres do Àse. Rev. Bras. Estud. Presença, Porto Alegre, v. 10, n. 3, e92149, 2020. Disponível em: http://dx.doi.org/10.1590/2237-266092149. Acesso em: 05 set.2023. SÃO BERNARDO, Augusto Sérgio dos Santos de. A Lenda e a lei: A ancestralidade afro-brasileira como fonte epistemológica e como conceito ético-jurídico normativo. Odeere: Revista do Programa de Pós-Graduação em Relações Étnicas e Contemporaneidade. Ano 2018, volume 3, número 6, jul-dez de 2018. SHOHAT, E. Notes on the Postcolonial. Social Text, 31/32, 1992.p. 45. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [outubro, 2020]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 24 out., 2020a. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [outubro, 2020]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 31 out., 2020b. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [novembro, 2020]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 14 nov., 2020c. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [novembro, 2020]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 21 nov., 2020d. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [novembro, 2020]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 28 nov., 2020e. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [dezembro, 2020]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 12 dez., 2020f. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [janeiro, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 2 jan., 2021a. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [janeiro, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 5 jan., 2021b. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [janeiro, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 5 jan., 2021c. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [janeiro, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 16 jan., 2021d. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [fevereiro, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 13 fev., 2021e. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [fevereiro, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 20 fev., 2021f. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [março, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 27 mar., 2021g. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [maio, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 16 maio, 2021h. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [maio, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 30 maio, 2021i. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [maio, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 11 maio, 2021j. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [maio, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 21 jun., 2021k. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [junho, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 23 jun., 2021l. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [novembro, 2021]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 11 nov., 2021h. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [fevereiro, 2022]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 21 fev., 2022a. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento sobre Gal Costa [fevereiro, 2022]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 27 fev., 2022b. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: discurso na cerimônia de outorga do título de cidadã soteropolitana na Câmara Municipal de Salvador [março, 2022]. Salvador: 22 mar., 2022c. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [abril, 2022]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 3 abr., 2022d. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento sobre Cida [abril, 2022]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 9 abr., 2022e. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [abril, 2022]. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Salvador: 24 abr., 2022f. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: discurso na cerimônia de outorga do título de Doutora Honoris causa no salão nobre da Universidade Federal da Bahia [julho, 2023]. Salvador: 12 jul., 2023a. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento sobre quando encontrou o livro Dieux-d’Arfrique em um sebo carioca [jul., 2023]. 1 aúdio encaminhado pelo WhatsApp de Linda Yudin. Recebido por Fernando Batista dos Santos em: 26 jul.2023b. SILVA, Nancy de Souza e. Nancy de Souza e Silva: depoimento [out., 2023]. Sobre o cargo ocupado no Ilé Àṣẹ Òpó Àganju. 1 aúdio encaminhado pelo WhatsApp de Linda Yudin. 0min39s. Recebido em: 1 out.2023c. SILVA, Ubirajara Gomes da [Pai Bira de Ṣàngó]. Ubirajara Gomes da Silva: dados pessoais e religiosos[fev., 2023]. Mensagem encaminhada pelo WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 27 fev., 2023a. SILVA, Ubirajara Gomes da [Pai Bira de Ṣàngó]. Ubirajara Gomes da Silva: depoimento Sobre os àwọn òriṣà do caminho de sua irmã Cici [abr., 2023]. Mensagem encaminhada pelo WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 19 abr.2023b. SILVA, Ubirajara Gomes da [Pai Bira de Ṣàngó]. Ubirajara Gomes da Silva: depoimento sobre o orúkọ de sua irmã Cici. [jul., 2023]. 6 áudios. Mensagem encaminhada pelo WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 25 jul., 2023c. SILVA, Ubirajara Gomes da [Pai Bira de Ṣàngó]. Ubirajara Gomes da Silva: depoimento sobre Francisco Hilton Paiva, Dr. Antônio Leite Rosa (Pai Tuninho) e outros. [ago., 2023]. Mensagem encaminhada pelo WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 10 ago., 2023d. SILVA, Ubirajara Gomes da [Pai Bira de Ṣàngó]. Ubirajara Gomes da Silva: depoimento Sobre o primeiro retorno de sua irmã Cici ao Rio depois que passou a residir em Lauro de Freitas. [set., 2023]. Mensangem encaminhada pelo WhatsApp a Fernando Batista dos Santos em: 22 set.2023e. SILVA, Ubirajara Gomes da [Pai Bira de Ṣàngó]. Ubirajara Gomes da Silva: depoimento sobre o termo Ìyá Àgbà [set., 2023]. 6 áudios. Tempo total: 4min16s. Recebidos por Fernando Batista dos Santos em: 24 set.2023f. SILVA, Tomaz Tadeu da. A produção social da identidade e da diferença. In: SILVA, Tomaz Tadeu da. (Org.). Identidade e diferença: a perspectiva dos Estudos Culturais. Petropólis: Vozes, 2007, p. 73-102. SILVEIRA, Renato. O Candomblé da Barroquinha: processo de constituição do primeiro terreiro baiano de Keto. Salvador: Edições Maianga, 2006, v. 1. SOARES, Cecília Conceição Moreira. Encontros, desencontros e (re)encontros da identidade de matriz africana: a história de Cecília do Bonocô – Onã Sabagi. 2009. 388 f. Tese (Doutorado). Programa de Pós-Graduação em Antropologia. Centro de Filosofia e Ciências Humanas da Universidade Federal de Pernambuco. Recife, 2009. SPINDOLA, Thelma; SANTOS, Rosângela da Silva. Trabalhando com a história de vida: percalços de uma pesquisa(dora?). Rev. Esc. Enfermagem USP, 2003; 37 (2): 119-26. THOMPSON, Paul. A voz do passado: história oral. Tradução Lólio Lourenço de Oliveira. Rio de Janeiro: Paz e Terra, 1992. TUAN, Yi-Fu. Topofilia: um estudo da percepção, atitudes e valores do meio ambiente. Tradução: Lívia de Oliveira. Londrina: Eduel, 2012. URIARTE, Urpi Montoya. O que é fazer etnografia para os antropólogos. Ponto Urbe [online], 11 / 2012. Disponível em: http://journals.openedition.org/pontourbe/300. Acesso em: 09 nov.2019. VELOSO, Caetano. A Verdadeira Baiana. Intérprete: Gal Costa. In: GAL COSTA. Plural. Direção artística: Wally Salomão. São Paulo: BMG Ariola, 1990. 1 disco sonoro (39min70s). Lado A, faixa 2 (3min30s). VERGER, Pierre. Orixás: deuses iorubás na África e no novo mundo. Salvador: Fundação Pierre Verger, 2018. VERGER, Pierre. Lendas africanas dos orixás. Com ilustrações de Carybé. Salvador: Fundação Pierre Verger, 2019 VIGAS, Luzivaldo. Entrevista realizada no Ilé Àṣẹ Òba Iléṣà, em 29 de maio de 2023. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Gravada. 27min61s. Salvador: 2023. WALDMAN, Maurício. O Baobá na Paisagem Africana: Singularidades de uma Conjugação entre Natural e Artificial. In: MUNANGA, Kabengele (org.). África única e plural “Mélanges” em homenagem ao professor Fernando Augusto Albuquerque Mourão. África Revista do Centro de Estudos Africanos, número especial, 2012, p. 223-235. Disponível em: http://www.revistas.usp.br/africa/article/view/102638. Acesso em: 14 mar.2021. WICKENS, Gerald Ernest. The Baobab – Africa’s Upside-Down Tree. London: Royal Botanic Gardens Kew, 1982. YOUTUBE. Caçando estórias. Live dia dos avós: caçando estórias recebe ebomi Cici de Oxalá. Disponível em: https://www.youtube.com/watch?v=g13hWu85TZ8. Acesso em: 13 jul.2023. YUDIN, Linda. Entrevista realizada em Solange Café, Graça, em 26 julho de 2023. Entrevistador: Fernando Batista dos Santos. Gravada. 58min29. Salvador: 2023. ZUMTHOR, Paul. A Letra e a Voz: a “literatura” medieval. São Paulo: Companhia das Letras, 1993a. ZUMTHOR, Paul. A performance. A obra plena. In: ZUMTHOR, Paul. A Letra e a Voz: a “literatura” medieval. São Paulo: Companhia das Letras, 1993b, p. 219-262. ZUMTHOR, Paul. A obra vocal. In: ZUMTHOR, Paul. Introdução à poesia oral. São Paulo: Hucitec, 1997, p. 167-217. ZUMTHOR, Paul. Performance, recepção, leitura. São Paulo: Cosac & Naify, 2007.pt_BR
dc.type.degreeDoutoradopt_BR
Aparece nas coleções:Tese (POSCULTURA)

Arquivos associados a este item:
Arquivo Descrição TamanhoFormato 
Tese PosCult IHAC UFBA Fernando Batista dos Santos versão final 24.07.2024.doc.pdf10,66 MBAdobe PDFVisualizar/Abrir


Os itens no repositório estão protegidos por copyright, com todos os direitos reservados, salvo quando é indicado o contrário.